O – T

PANTENOL (prowitamina B5)

D-pantenol jest związkiem ulegającym w organizmie przekształceniu do kwasu pantotenowego – witaminy B5. Kwas pantotenowy wchodzi w skład koenzymu A, który pełni kluczową rolę podczas wielu procesów metabolicznych przebiegających w całym organizmie, także i w skórze. Wywiera on regulujący wpływ na funkcjonowanie skóry, przyspiesza gojenie się ran i działa przeciwzapalnie. Jest związkiem niezbędnym do prawidłowego przebiegu podziałów komórkowych przebiegających w mieszku włosowym, stanowi także budulec włosa.

Niedobory witaminy B5 w skórze skutkują m.in. zaburzeniami w procesie keratynizacji i nadmiernym złuszczaniem. Niestety ze względu na swoje własności fizykochemiczne kwas pantotenowy bardzo słabo wnika w skórę – w preparatach kosmetycznych stosuje się więc przede wszystkim związek będący naturalnym prekursorem witaminy B5-pantenol. Substancja ta dobrze wnika w naskórek i do trzonu włosa, wykazuje zdolność do łagodzenia podrażnień, a ponadto działa silnie nawilżająco. Po przekształceniu do kwasu pantotenowego związek ten wchodzi w skład koenzymu A, przez co wpływa na procesy metaboliczne zachodzące w skórze, reguluje procesy podziału i wzrostu komórek naskórka. Pantenol łagodzi podrażnienia, przyspiesza procesy gojenia i pełni funkcje ochronne. Dzięki swemu powinowactwu do keratyny jest on świetnym środkiem kondycjonującym włosy. Ze względu na swoje unikalne własności pantenol jest substancją szeroko stosowaną w całej gamie preparatów kosmetycznych., przeznaczonych do pielęgnacji zarówno skóry jak i włosów. Stanowi on częsty składnik szamponów, odżywek do włosów, kremów, lotionów, kosmetyków plażowych, toników i wielu innych produktów kosmetycznych.

PROMIENIOWANIE ULTRAFIOLETOWE

Promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali od 10 do 380 nm. W widmie światła słonecznego położone jest pomiędzy wysokoenergetycznym promieniowaniem o niskich długościach fal, a promieniowaniem widzialnym mieszczącym się w zakresie 380-780nm.

Znane są zarówno pozytywne jak i negatywne aspekty wpływu promieniowania słonecznego na organizm ludzki, w tym także i skórę. Do pozytywnych zalicza się:

  • syntezę witaminy D,
  • wpływ na krążenie,
  • działanie przeciwgrzybicze,
  • działanie przeciwdepresyjne.

Wiadomo jednak, że promieniowanie UV może być przyczyną wielu negatywnych objawów, związanych głównie ze skórą, jako że jest to organ narażony na bezpośredni kontakt z czynnikami zewnętrznymi. Promieniowanie ultrafioletowe może być przyczyną:

  • reakcji fitotoksycznych,
  • reakcji fotoalergicznych,
  • może uszkadzać ścianki naczyń krwionośnych,
  • może powodować stany zapalne skóry,
  • może być przyczyną destrukcji kwasów nukleinowych, co w niektórych przypadkach może prowadzić do pojawienia się nowotworów.

Rezultatem długofalowym działania promieniowania ultrafioletowego jest zespół zmian określanych jako fotostarzenie.

Można wyróżnić trzy podzakresy promieniowania ultrafioletowego:

  • UV A,
  • UV B,
  • UV C.

Promieniowanie UV C – krótkofalowe promieniowanie o wysokiej energii, zabójcze dla żywych organizmów. Nie dociera do Ziemi.

Promieniowanie UV B (280-320nm) – promieniowanie o stosunkowo wysokiej energii. Wywiera ono znaczny wpływ na stan i funkcjonowanie naskórka, nie wnika natomiast do skóry właściwej. Promieniowanie UV B jest przyczyną pojawiania się rumienia i stanów zapalnych skóry. Pod jego wpływem dochodzi do spadku aktywności gruczołów łojowych, co może skutkować wysuszeniem skóry. Zmiany w strukturze DNA powodowane przez ten typ promieniowania mogą w przypadkach skrajnych doprowadzić do pojawienia się nowotworów skóry. Promieniowanie ultrafioletowe typu B oddziałuje negatywnie na struktury proteinowe i lipidowe skóry, przyczynia się także do nadmiernego rogowacenia naskórka. Długoterminowym efektem dziania tego promieniowania jest fotostarzenie.

Promieniowanie UV A (320-400nm) – charakteryzuje się niższą energia, lecz posiada zdolność wnikania do skóry właściwej. Nie jest ono zazwyczaj przyczyną występowania stanów zapalnych skórny, powoduje natomiast uszkodzenia struktury protein, a także DNA. Może przyczynić się do wystąpienia reakcji fototoksycznych i fotoalergicznych, a długofalowo – fotostarzenia skóry i występowania nowotworów.

Intensywność promieniowania UV jest zależna od takich czynników jak:

  • wysokość npm,
  • szerokość geograficzna,
  • pora roku,
  • pora dnia.

Intensywność promieniowania UV B wykazuje znaczną zależność od szerokości geograficznej, w przeciwieństwie do UV A, którego intensywność zmienia się bardzo nieznacznie wraz ze zmianą szerokości geograficznej. Podobnie sytuacja wygląda przy zmianie wysokości n.p.m. – wraz ze wzrostem wysokości n.p.m. znacznie rośnie intensywność promieniowania UV B, natomiast intensywność promieniowania UV A ulega nieznacznej zmianie.

W celu zapewnienia skórze właściwej ochrony przed negatywnymi skutkami działania promieniowania ultrafioletowego w preparatach kosmetycznych stosuje się obecnie szereg składników o działaniu ochronnym. Związki te absorbując lub rozpraszając promieniowanie UV uniemożliwiają mu dotarcie do określonych obszarów skóry. Inny rodzaj składników to substancje neutralizujące wolne rodniki lub wpływające na tempo odnowy i regeneracji tkanek.

RUMIANEK POSPOLITY (Martricaria chamomilla)

Roślina jednoroczna występujące w całej Europie, niektórych rejonach Azji, Australii i w Ameryce Północnej. Surowcem zielarskim jest koszyczek kwiatowy rumianku, zawierający dużą ilość gęstego, ciemnoniebieskiego olejku eterycznego. W skład olejku wchodzą związki wykazujące działanie przeciwzapalne takie jak bisabolol (40-50%) i chamazulen (powstaje z matrycyny podczas destylacji olejku), a także farnezen, mircen i inne składniki.

Rumianek jest także surowcem bogatym we flawonoidy takie jak:

  • apigenina,
  • luteolina,
  • kwercetyna
  • i ich glikozydy.

Zawiera także kwasy organiczne, kumaryny i śluzy.

Przeciwzapalne i łagodzące właściwości rumianku były od dawna wykorzystywane w medycynie ludowej, a napary z rumianku podawano doustnie w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, nieżytach żołądka i jelit. Wyciągi i ekstrakty z rumianku działają na skórę łagodząco, regenerująco i przeciwzapalnie, stosuje się je także przy owrzodzeniach skóry, rumieniu i świądzie. Ekstrakty z rumianku znajdują więc szerokie zastosowanie w wielu preparatach kosmetycznych – kremów, mleczek, balsamów, balsamów, kosmetyków dla niemowląt, a także produktów pielęgnacyjnych do włosów.

SAMOOPALACZ

Preparat kosmetyczny nadający skórze barwę podobną do naturalnej opalenizny, działający bez udziału promieniowania słonecznego lub przyspieszający naturalny proces melanogenezy.

Składnikami często stosowanym w tego typu preparatach są dihydroksyketony takie jak dihydroksyaceton (DHA) czy też erytruloza. Mechanizm działania tych związków oparty jest na wytworzeniu barwnych substancji podczas reakcji zachodzącej pomiędzy grupami aminowymi aminokwasów i peptydów znajdujących się w warstwie rogowej, a hydroksyketonem.

Trwałość takiej “opalenizny” wytworzonej bez udziału promieniowania ultrafioletowego jest w dużej mierze sprawą indywidualną, zależną od ilości aminokwasów w naskórku, jego grubości i tempa odnowy naskórka – substancje barwne powstałe w wyniku reakcji dihydroksyacetonu z aminokwasami i peptydami są wraz ze złuszczaniem się naskórka usuwane z jego powierzchni.

Wadą opisanych powyżej składników może być nierównomierne zabarwienie będące wynikiem nierównomiernego rozprowadzenia preparatu na skórze lub też różnic w grubości i składzie naskórka w różnych miejscach ciała. W celu otrzymania bardziej naturalnego odcienia opalenizny do produktów zawierających DHA często dodaje się lawson lub juglon. Inny rodzaj preparatów stanowią produkty zawierające tzw. aktywatory opalania. Są to substancje przyspieszające proces melanogenezy – umożliwiają one skrócenie czasu ekspozycji na słońce w celu osiągnięcia trwałej opalenizny. Głównym składnikiem stosowanym w tego typu preparatach jest aminokwas tyrozyna i jej pochodne takie jak np. jabłczan tyrozyny.

SAPONINY

Substancje o charakterze glikozydowym, wykazujące zdolność do obniżania napięcia powierzchniowego na granicy faz olej/woda. Występują naturalnie w organizmach roślinnych, wykazują dobre własności emulgujące, myjące, pianotwórcze. Część cukrowa saponin zbudowana jest z kilku (do 12) cukrów prostych, zaś aglikon nazywany jest geniną. Wyróżnia się saponiny trójterpenowe i steroidowe. Saponiny wykazują aktywność przeciwzapalną, działają przeciwgrzybiczo, a ponadto wzmacniają ściany naczyń krwionośnych i uszczelniają je. Do saponin trójterpenowych zalicza się:

  • escynę – substancję czynną znajdującą się w nasionach kasztanowca, wykazująca działanie przeciwobrzękowe i przeciwzapalne, uszczelniającą ściany naczyń krwionośnych i działającą na nie wzmacniająco,
  • glicyryzynę.

Duża ilość saponin występuje w takich roślinach jak mydlnica lekarska, korzenie i kwiaty pierwiosnków, czy też kwiaty dziewanny.

SEBUM

Wydzielina gruczołów łojowych znajdująca się na powierzchni skóry. W skład sebum wchodzą glicerydy, wolne kwasy tłuszczowe, woski, skwalen, cholesterol i jego estrowe pochodne, a także inne związki. Wraz z potem i lipidami pochodzącymi z zewnętrznych warstw naskórka tworzy na powierzchni płaszcz wodno-lipidowy, stanowiący emulsję typu W/O. Sebum stanowi dodatkową ochronę przed szkodliwym działaniem czynników egzogennych, stanowi także barierę dla wody hamując jej nadmierną utratę.

SKÓRA

Organ o powierzchni do 2 m², pełniący w organizmie szereg bardzo istotnych funkcji. Stanowi ona barierę zabezpieczającą organizm przed szkodliwą ingerencją rozmaitych czynników zewnętrznych, takich jak np. promieniowanie ultrafioletowe czy mikroorganizmy. Skóra pełni także bardzo ważną rolę termoregulacyjną, stanowi narząd zmysłu dotyku, stanowi osłonę mechaniczną dla organów wewnętrznych, chroni przed nadmierną utratą wody, bierze udział w wymianie gazowej i spełnia jeszcze wiele bardzo istotnych funkcji.

Organ ten ma różną grubość w poszczególnych miejscach ciała – najgrubsza jest na podeszwach i wewnętrznych stronach dłoni, cienka i bardzo delikatna wokół oczu. W skórze znajdują się gruczoły potowe i gruczoły łojowe wydzielające sebum.

Skóra składa się ona z trzech warstw:

  • naskórka,
  • skóry właściwej,
  • tkanki podskórnej.

Tkanka podskórna – stanowi najgłębiej położoną warstwę skóry, charakteryzującą się wysoką odpornością mechaniczną, wpływającą na utrzymanie odpowiedniej ilości ciepła (funkcje termoregulacyjne). Składa się ona z włókien tkanki łącznej i adypocytów (komórek tłuszczowych). Adypocyty występują w niewielkich skupieniach lub tworzą otoczone tkanką łączną włóknistą zraziki. Pomiędzy nimi znajdują się naczynia krwionośne zaopatrujące komórki w niezbędne związki. W adypocytach gromadzą się takie substancje jak trójglicerydy, cholesterol, kwasy tłuszczowe i fosfolipidy.

Skóra właściwa – odpowiada za mechaniczną wytrzymałość skóry, za jej sprężystość i elastyczność. W jej skład wchodzą komórki tkanki łącznej (m.in. fibroblasty, w których wytwarzane są takie białka jak kolagen i elastyna) i włókna tkanki łącznej osadzone w bezpostaciowej strukturze składającej się z glikozoaminoglikanów. Włókna kolagenowe usytuowane są równolegle, prostopadle lub skośnie względem siebie i przeplatają się one z włóknami sprężystymi, których głównym składnikiem jest elastyna. Skórę właściwą tworzą dwie warstwy:

  • siateczkowa,
  • brodawkowa.

Warstwa siateczkowa graniczy z tkanką podskórną i charakteryzuje się ścisłym ułożeniem włókien kolagenowych, natomiast warstwa brodawkowa jest położona powyżej. W skórze właściwej znajdują się także zakończenia nerwowe, naczynia krwionośne i przydatki.

Naskórek – stanowi najbardziej wierzchnią warstwę skóry, mającą bezpośrednią styczność z preparatami kosmetycznymi. Składa się on z pięciu warstw:

  • podstawnej,
  • kolczystej,
  • ziarnistej,
  • jasnej,
  • rogowej – warstwy decydującej o barierowych własnościach skóry.

Warstwą graniczącą ze skórą właściwą, stanowiącą strefę intensywnych podziałów komórkowych stanowi warstwa podstawna naskórka. Stanowi ona jeden rząd przylegających do siebie walcowatych komórek – znajdują się tu miedzy innymi takie komórki jak keratynocyty i wytwarzające melaninę melanocyty (proces melanogenezy). Powyżej znajduje się kilkuwarstwowa warstwa kolczysta. Zarówno warstwy podstawna jak i kolczysta są warstwami żywymi.

Warstwy żywe od martwych oddziela warstwa ziarnista, graniczącą z cienką warstwą jasną, która charakteryzuje się ściśle upakowanymi, bezjądrowymi keratynocytami. Najbardziej wierzchnią warstwą naskórka jest warstwa rogowa (stratum corneum), charakteryzująca się skomplikowaną strukturą i stanowiąca w dużej mierze o barierowych własnościach skóry. Składa się ona z 10-25 warstw martwych, skeratynizowanych komórek zwanych korneocytami. Korneocyty złożone są z rdzenia zawierającego m.in. keratynę i wodę otoczonego lipidową strukturą zwaną kopertą korneocytu. Pomiędzy komórkami znajduje się ?cement międzykomórkowy zawierający m.in. takie związki jak:

  • ceramidy,
  • cholesterol,
  • siarczan cholesterylu,
  • wolne kwasy tłuszczowe,
  • węglowodory.

Stanowi on spoiwo międzykomórkowe charakteryzujące się budową ciekłokrystaliczną i wykazujące wysoki stopień organizacji. Lipidy warstwy rogowej naskórka mogą występować w trzech fazach: stałokrystalicznej, żelowej i ciekłokrystalicznej. Dzięki swojej charakterystycznej strukturze cement międzykomórkowy stanowi nieprzepuszczalną barierę dla większości substancji chemicznych, a także chroni skórę przed nadmierną utratą wody. Na powierzchni skóry znajduje się sebum – wydzielina gruczołów łojowych.

TELEANGIEKTAZJE

Trwale rozszerzone, przeświecające przez naskórek naczynia włosowate splotu podbrodawkowatego. Powstają pod wpływem działania czynników zewnętrznych takich jak np. wiatr, niska lub wysoka temperatura, długotrwałe przebywanie na słońcu, bądź też długotrwałe stosowanie sterydów. Istotną rolę przy pojawianiu się teleangiektazji odgrywają także czynniki dziedziczne.

Ze względu na działanie estrogenów (rozluźnianie mięśni naczyń krwionośnych) zmiany te występują częściej u kobiet. W celu zmniejszenia ryzyka pojawienia się problemów naczyniowych należy chronić skórę przed zimnem i wiatrem przy pomocy odpowiednich preparatów kosmetycznych, unikać zbyt długiej ekspozycji na słońce i znacznej zmiany temperatur.

TEWL

Transepidermalna utrata wody (TEWL) – ilość wody, która przenika przez warstwę rogową w jednostce czasu. W przypadku zdrowej skóry TEWL wynosi 0.2-0.4 mg/cm²/h, co oznacza, że w przypadku zdrowego człowieka dobowa utrata wody przez skórę wynosi około 300 cm³.

Udostępnij:

Share on facebook
Facebook
Share on twitter
Twitter
Share on pinterest
Pinterest
Share on linkedin
LinkedIn

AKTUALNOŚCI

WIADOMOŚCI BRANŻOWE

Katarzyna Major

Katarzyna Major

– Starszy Specjalista ds. Legislacyjnych, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Stypendystka Uniwersytetu w Kassel (Niemcy). Ukończyła podyplomowe studia z zakresu ochrony danych osobowych i informacji niejawnych. Doświadczenia zawodowe zdobywała pracując m.in. w wydawnictwie AGORA S.A. oraz w Ministerstwie Skarbu Państwa. Od 2012 r. pracownik Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego.

agnieszkasobkowiak

Agnieszka Sobkowiak

– Kierownik Komunikacji & PR, absolwentka Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania UMK w Toruniu, podyplomowych studiów Polskiego i Europejskiego Prawa Spółek w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie oraz London School of Public Relations. Wieloletnia dyrektor ds. PR w Grupie TZMO SA oraz konsultant z zakresu PR. W Polskim Stowarzyszeniu Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego od roku 2015.

Agata Jurek-Iwińska

Agata Jurek-Iwińska

– Specjalista do spraw Technicznych i Legislacyjnych Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego w obszarze środków biobójczych, aerozoli i kosmetyków. Absolwentka Wydziału Biotechnologii i Nauk o Żywności Politechniki Łódzkiej oraz Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej (specjalność: Technologia Związków Biologicznie Czynnych i Kosmetyków), związana z obszarem produktów biobójczych i kosmetyków.

Od 2011 r. współpracuje z Wyższą Szkołą Zawodową Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia poprzez prowadzenie zajęć laboratoryjnych w zakresie z chemii kosmetycznej. W latach 2014 – 2016 – pracownik merytoryczny w Wydziale Rejestracji Produktów Biobójczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.

beata kowalczyk

Beata Kowalczyk

– Kierownik do spraw Technicznych i Legislacyjnych, ekspert Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego w obszarze kosmetyków i aerozoli. Absolwentka Wydziału Chemii Akademii Podlaskiej, związana przez wiele lat z branżą chemiczną i medyczną. W latach 2009 – 2015 starszy specjalista w Wydziale Chemii i Farmacji, Departamentu Innowacji i Przemysłu Ministerstwa Gospodarki. Członek Korpusu Prezydencji Polskiej w Unii Europejskiej.

W latach 2010 – 2013 członek delegacji polskiej w pracach na forum ONZ nad Konwencją Minamata w sprawie rtęci. Przedstawiciel Polski w Komitecie ds. REACH, Stałym Komitecie ds. kosmetyków oraz Grupie roboczej ds. międzynarodowych aspektów środowiskowych (substancje niebezpieczne).

Katarzyna Żandarska

Katarzyna Żandarska

– Kierownik do spraw Technicznych i Legislacyjnych, ekspert Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego w obszarze środków czystości i biocydów. Absolwentka Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej. Odpowiedzialna za prowadzenie Grupy Roboczej ds. Detergentów w Stowarzyszeniu i za współpracę z A.I.S.E.

Zajmuje się regulacjami dotyczącymi chemikaliów oraz ich praktycznymi implikacjami dla przemysłu, prowadzi doradztwo dla firm w tej kwestii. Zaangażowana w prowadzenie dobrowolnych inicjatyw przemysłu detergentowego, projektów paneuropejskich takich jak:

  • Przyjazna Czystość,
  • Charter 2010,
  • Pierz Mądrze. Mniej znaczy więcej!,
  • Trzymaj kapsułki poza zasięgiem dzieci (Keep Caps from Kids)

oraz w projekt Stowarzyszenia realizowany we współpracy z Biurem ds. Substancji Chemicznych – Czysty i Bezpieczny Dom, dotyczący wczesnoszkolnej edukacji dzieci na temat bezpiecznego stosowania środków czystości i zachowań proekologicznych w domu.

anna_oborska

dr inż. n. chem. Anna Oborska

– Dyrektor Generalny, Wiceprezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego. Odpowiedzialna za budowanie strategii i rozwój Stowarzyszenia, które od 1992 roku zrzesza przedsiębiorców branży kosmetycznej i detergentowej, dostawców surowców i dystrybutorów. Członek Zarządu Cosmetics Europe, członek Zarządu Międzynarodowego Stowarzyszenia Producentów Mydeł, Detergentów i Środków Czystości ( A.I.S.E.). W latach 2013 – 2015 arbiter Komisji Etyki Reklamy, w latach 2015-2017 członek Zarządu Rady Reklamy. Reprezentant Stowarzyszenia w Europejskiej Federacji Aerozolowej (FEA).

Reprezentowała polski przemysł kosmetyczny w Grupie Roboczej ds. Kosmetyków przy Komisji Europejskiej, prezentując stanowiska i uwagi branży. Była ekspertem działających w Komisji Europejskiej grup roboczych ds. Oceny Bezpieczeństwa Kosmetyków i ds. Deklaracji Marketingowych. W roku 2016 ukończyła trzyletni kurs dotyczący oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych, organizowany przez niemieckie IKW/DGK. Reprezentuje branżę kosmetyczną i detergentową w relacjach z przedstawicielami administracji rządowej.

W roku 2021 została powołana do pełnienia funkcji przewodniczącej Komitetu Technicznego nr 335 PKN.

Z wykształcenia chemik – kosmetolog. Pracę doktorską dotyczącą transportu przeznaskórkowego składników czynnych zawartych w kosmetykach obroniła w 2003 roku. Wieloletni wykładowca akademicki z zakresu chemii kosmetycznej i farmakognozji. Jest członkiem rad programowych czasopism branżowych, autorką ponad 150 artykułów opublikowanych w kraju i za granicą oraz prelegentem na wielu konferencjach krajowych i międzynarodowych.