E – I

ELASTAZA

Enzym biorący udział w rozkładzie elastyny.

ELASTYNA

Białko występujące w tkance łącznej, obecne w dużej ilości w chrząstkach i więzadłach. Główne aminokwasy wchodzące w skład elastyny to leucyna, izoleucyna, walina, prolina i glicyna. Odpowiada w dużej mierze za elastyczność i sprężystość skóry. W kosmetykach stosowana głównie w postaci hydrolizatów o działaniu nawilżającym.

EMULGATOR

Substancja mająca zdolność obniżania napięcia powierzchniowego na granicy faz, umożliwiająca otrzymanie stabilnej ?emulsji. W zależności od swoich własności fizykochemicznych (przede wszystkim polarności) emulgator stabilizuje emulsje typu olej w wodzie lub woda w oleju. Mechanizm działania emulgatorów polega na zmianie charakteru oddziaływań występujących na granicy faz. W obecności emulgatora powierzchnia styku obydwu faz rośnie, stabilizowany jest układ w którym jedna faza jest rozproszona w drugiej.

Emulgatory są surowcami szeroko stosowanymi w przemyśle kosmetycznym. Szeroka gama emulgatorów stosowanych w emulsjach typu olej w wodzie obejmuje zarówno substancje powierzchniowo czynne o budowie anionowej, niejonowej czy kationowej. Składnikami należącymi do anionowych emulgatorów typu O/W są sole siarczanów alkoholi tłuszczowych, mydła, stanowiące sole sodowe, potasowe lub amoniowe kwasów tłuszczowych, a także łagodne dla skóry izetioniany. Do często stosowanych w kosmetyce niejonowych emulgatorów typu O/W zaliczyć można m.in. oksyetylenowane alkohole, oksyetylenowane monoglicerydy czy też estry poligliceroli. Emulgatory kationowe wykazują silniejsze własności drażniące skórę niż składniki o budowie anionowej i niejonowej, dlatego znalazły one zastosowanie głównie w preparatach przeznaczonych do higieny i pielęgnacji włosów, gdzie mogą pełnić funkcje kondycjonujące. Rolę emulgatorów typu W/O mogą pełnić m.in. takie składniki jak monoglicerydy, lanolina i jej pochodne, estry sorbitanu i poliglicerolu. W celu otrzymania stabilnej emulsji często stosuje się mieszaninę emulgatorów o różnej polarności. Dobór emulgatora o odpowiedniej polarności umożliwia m.in. stała HLB.

EMULSJA

Układ stanowiący mieszaninę dwóch nie rozpuszczających się w sobie cieczy, z których jedna tworzy fazę ciągłą, a druga rozproszoną. W przypadku gdy fazę rozproszoną stanowi faza olejowa, a fazę ciągłą woda typ emulsji jest określany jako olej w wodzie (O/W). Układzie odwrotnym fazę rozproszoną stanowi woda (emulsja typu W/O). W celu rozpoznania typu emulsji należy przeprowadzić próbę rozpuszczalnikową ? po rozcieńczeniu wodą emulsja typu O/W utworzy homogenne mleczko, natomiast emulsji typu W/O nie można rozcieńczyć przy pomocy wody.

Coraz częściej stosowane są także emulsje wielokrotne, wśród których można wyróżnić układy typu W/O/W (woda w oleju w wodzie) i O/W/O (olej w wodzie w oleju). Emulsje typu W/O/W składają się z niewielkich kropelek wody rozproszonych w większych kroplach fazy olejowej, która z kolei rozproszona jest w fazie wodnej. Emulsje typu O/W/O zawierają kropelki fazy olejowej, które zostały rozproszone w kroplach fazy wodnej zanurzonych w fazie olejowej.

Zastosowanie w kosmetyce emulsji wielokrotnych stwarza możliwości, które byłyby trudne do osiągnięcia przy zastosowaniu klasycznych emulsji typu woda w oleju lub olej w wodzie. Dzięki swojej strukturze układy te często umożliwiają wprowadzenie obok siebie dwóch niekompatybilnych substancji, a także mogą zapewniać stopniowe uwalnianie substancji aktywnych z preparatu. Na granicy faz woda/olej występuje tzw. napięcie powierzchniowe, które musi zostać obniżone, aby mogła powstać stabilna emulsja. Obniżenie napięcia powierzchniowego uzyskuje się poprzez dodanie odpowiedniej substancji powierzchniowo czynnej zwanej emulgatorem. Dzięki obecności środka powierzchniowo czynnego zmianie ulega charakter oddziaływań międzycząsteczkowych na granicy pomiędzy dwoma fazami i napięcie powierzchniowe ulega obniżeniu. Pamiętać należy, że rodzaj emulsji która powstaje jest przede wszystkim warunkowany własnościami emulgatora, a nie ilością obydwu faz. Warunkiem niezbędnym do otrzymania stabilnej emulsji jest wybór odpowiedniego dla danego układu emulgatora.

Emulsje stanowią obecnie jedną z najczęściej stosowanych form produktów kosmetycznych.

GLICERYNA

Substancja silnie higroskopijna, wykazująca działanie nawilżające. Jeden z najpowszechniej stosowanych składników kosmetycznych. Badania dowodzą, obecność w preparacie kosmetycznym gliceryny wpływa na zwiększenie stopnia nawilżenia naskórka. Dowiedziono także, że zaaplikowanie na skórę układów emulsyjnych zawierających glicerynę powoduje spadek ?transepidermalnej utraty wody (TEWL), przy czym lepsze nawilżenie uzyskać można dla układów typu O/W niż W/O. Higroskopijność gliceryny pozwala jej na zatrzymywanie wody w warstwie rogowej naskórka. Dzięki możliwościom, jakie stwarzają badania wykonane przy pomocy mikroskopu ze światłem spolaryzowanym wiadomo obecnie, że substancja ta pozwala utrzymać lipidy naskórka w stanie ciekło-krystalicznym. Dzieje się tak nawet w przypadku, gdy otoczenie wykazuje niski stopień wilgotności, co wiąże się ze znacznym odparowywaniem wody z naskórka i sprzyja powstawaniu form żelowo-krystalicznych.

Dzięki utrzymaniu lipidów naskórka w stanie ciekło-krystalicznym gliceryna może odgrywać rolę promotora przenikania innych składników zawartych w kosmetyku. Badania naukowe dowodzą także wpływu gliceryny na proces degradacji desmosomów, a tym samym na przebieg procesu złuszczania się naskórka. Potraktowanie skóry wodnym roztworem gliceryny powoduje znaczne przyspieszenie procesu degradacji desmosomów, co skutkuje przyspieszeniem procesu złuszczania. Wiąże się to z faktem, iż proces rozpadu desmosomów przebiega przy udziale enzymów proteolitycznych, których aktywność jest z kolei zależna od ilości wody w warstwie rogowej naskórka.

Higroskopijne własności gliceryny pozwalają na zwiększenie stopnia uwodnienia warstwy rogowej, co prawdopodobnie prowadzi do zwiększenia aktywności enzymów proteolitycznych mających kluczowe znaczenie w procesie degradacji desmosomów. Poprzez przyspieszenie procesu rozkładu desmosomów gliceryna ułatwia złuszczanie się pogrubianego naskórka. Nawilżające działanie gliceryny może pośrednio wpłynąć na wygładzenie naskórka i zwiększenie jego elastyczności. Przypuszcza się także, że gliceryna wpływa na stan keratynocytów. Jednak pomimo bardzo szerokiego zastosowania kosmetycznego dokładny mechanizm działania tej substancji wciąż nie został jeszcze poznany.

GLICYRYZYNA

Saponina trójterpenowa, której aglikon stanowi kwas glicyretynowy (glicyretyna), a cześć cukrowa złożona jest z dwóch cząsteczek kwasu glukuronowego. Glicyryzyna wykazuje aktywność przeciwzapalną i przeciwalergiczną, działa także przeciwwirusowo i przeciwłojotokowo. Wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, a poprzez inhibicję aktywności tyrozynazy – enzymu niezbędnego do wytworzenia melaniny, wywiera wpływ na przebieg procesu melanogenezy. W dużej ilości glicyryzyna występuje w korzeniu lukrecji.

Ze względu na słodki smak i działanie przeciwzapalne znajduje zastosowanie w kosmetykach przeznaczonych do higieny jamy ustnej, stosowana jest także w wielu typach preparatów pielęgnacyjnych do skóry.

GLIKOZOAMINOGLIKANY

Polisacharydy o strukturze zawierającej powtarzające się sekwencje disacharydowe, składające się zazwyczaj z kwasu uronowego i aminocukru. Do glikozoaminoglikanów zalicza się kwas hialuronowy, siarczan chondroityny, siarczan dermatanu, heparynę, siarczan heparanu i siarczan keratanu I i II. Połączenie glikozoaminoglikanów z proteinami prowadzi do powstania proteoglikanów. Glikozoaminoglikany stanowią 1-1.5% suchej masy skóry, z czego około 90% stanowi kwas hialuronowy.

GLONY (ALGI)

Najprostsze samożywne rośliny plechowe żyjące głównie w środowisku wodnym. Ze względu na zawartość cennych składników i działanie kosmetyczne glony znajdują zastosowanie w wielu rodzajach preparatów. Stanowią one surowiec bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe, białka zawierające m.in. takie aminokwasy jak glicyna, alanina, asparagina i seryna, a także polifenole wykazujące aktywność przeciwrodnikową i przeciwzapalną, wzmacniające ściany naczyń krwionośnych i działające przeciwobrzękowo. Cennymi składnikami występującymi w glonach są wielocukry. Sole kwasu alginowego mogą pełnić rolę modyfikatorów reologii, wykazują także działanie stabilizujące, natomiast agar-agar jest związkiem silnie pęczniejącym. Niektóre glony zawierają algid – substancję pobudzającą rozkład i metabolizm tłuszczów. Algi znajdują zastosowanie w preparatach wspomagających zwalczanie cellulitu i odchudzanie, w kosmetykach o działaniu nawilżającym i przeciwstarzeniowym, a także w preparatach do peelingu i w produktach pielęgnacyjnych do włosów.

GRUCZOŁY POTOWE

Gruczoły, których praca ma duże znaczenie dla termoregulacji ustroju. Znajdują się prawie na całej powierzchni skóry, lecz nie są rozmieszczone równomiernie. Największa ilość gruczołów potowych występuje u człowieka na skórze czoła, podeszw i karku.

Dzielą się na: gruczoły potowe ekrynowe i apokrynowe. W procesach termoregulacyjnych biorą udział głównie gruczoły ekrynowe, których pot zawiera wodę, sole nieorganiczne, mocznik, aminokwasy, niewielką ilość protein i kwasy organiczne i nie stanowi dobrej pożywki bakteryjnej. W ciągu doby wraz z potem ekrynowym wydzielane jest około 1500 cm³ wody. Zwiększone wydzielanie potu u człowieka występuje podczas wysokiej temperatury, dużego wysiłku fizycznego lub w stanach chorobowych. Gruczoły apokrynowe otwierają się do mieszka włosowego powyżej ujścia gruczołu łojowego. Występują w okolicach pach i narządów płciowych, a swoją czynność rozpoczynają w okresie dojrzewania. Nie pełnią roli termoregulacyjnej, natomiast pot apokrynowy łatwo ulega rozkładowi pod wpływem mikroorganizmów. Zawiera on m.in. wodę, proteiny, kwasy tłuszczowe, trójglicerydy, sterole, estry steroli i skwalen. Pod wpływem wydzielanych przez mikroorganizmy enzymów lipidy i sterole wchodzące w skład potu apokrynowego łatwo ulegają rozkładowi i mogą być źródłem nieprzyjemnego zapachu.

GRUCZOŁY ŁOJOWE

Gruczoły wydzielające na powierzchnię skóry mieszaninę zwaną sebum, złożoną z trójglicerydów, wosków, wolnych kwasów tłuszczowych, skwalenu, cholesterolu i jego estrów i innych substancji. Znajdują się w górnej części mieszków włosowych.

Wydzielanie łoju jest związane ze zniszczeniem komórek wydzielniczych, co sprawia że gruczoły łojowe zaliczane są do gruczołów holokrynowych. Po wydzieleniu na skórę sebum tworzy wraz z potem i lipidami tzw. płaszcz wodno-lipidowy, stanowiący emulsję typu W/O. Chroni on skórę przed negatywnym działaniem czynników egzogennych i stanowi czynnik zapobiegający nadmiernej ucieczce wody. Na 1 cm² skóry znajduje się przeciętnie 50-100 gruczołów łojowych, istnieją jednak okolice, gdzie liczba ta może być kilkukrotnie wyższa.

Funkcjonowanie gruczołów łojowych jest w dużej mierze warunkowane działaniem takich hormonów jak testosteron i progesteron, a także zmianami temperatury.

HENNA

Sproszkowane liście azjatyckiej rośliny Lawsonia inermis zawierającej lawson. Lawson jest substancją posiadającą zdolność do barwienia skóry i włosów – w wyniku reakcji powstaje barwnik nadający włosom kolor czerwonobrązowy. Stosowana w preparatach przeznaczonych do barwienia włosów.

HERBATA

Znana i spożywana od kilku tysięcy lat, ze względu na swoje własności znalazła także szerokie zastosowanie we współczesnej kosmetyce. Wytwarzana jest głównie z liści krzewu Camellia sinensis, jednak określenia “herbata” używa się także w stosunku do naparu otrzymywanego z południowoafrykańskiej rośliny Aspalathus linearis (rooibos) lub do naparu otrzymywanego z liści Cyclopia intermedia.

W zależności od stopnia zaawansowania procesu fermentacji otrzymuje się herbatę zieloną, czerwoną lub czarną. Proces fermentacji zachodzi pod wpływem enzymów obecnych w liściach krzewu herbacianego (głównie oksydazy polifenolowej) i rozpoczyna się tuż po ich zerwaniu. Herbatą charakteryzującą się najniższym stopniem fermentacji jest herbata zielona podczas produkcji zielonej herbaty dochodzi do dezaktywacji enzymów biorących udział w procesie fermentacji. Wyższym stopniem zaawansowania procesu fermentacji charakteryzują się herbaty czerwone, a najwyższym – czarne.

Od stopnia zaawansowania procesu fermentacji zależy w dużej mierze skład chemiczny, własności, aromat i smak herbaty. Herbaty czarne mają niższą zawartość polifenoli niż zielone, zawierają z kolei charakterystyczne teaflawiny i tearubiginy. Główną grupą substancji biologicznie czynnych obecnych w herbacie są katechiny – związki o strukturze polifenolowej, wykazujące wysoką aktywność przeciwrodnikową, przeciwutleniającą, a także wpływające pozytywnie na mikrokrążenie skórne.

Galusan epigallokatechiny zawarty w herbacie, hamując aktywność enzymu rozkładającego kwas urokaninowy stanowiący naturalną ochronę przed promieniowaniem ultrafioletowym, przyczynia się pośrednio do ochrony skóry przed szkodliwymi skutkami promieniowania UV. Ponadto herbata zawiera m.in. takie flawonoidy jak kwercetyna i kemferol. Substancje te chronią skórę przed negatywnymi skutkami ataku wolnych rodników, a także hamują aktywność kolagenazy i elastazy. Składniki zawarte w herbacie wzmacniają ściany naczyń włosowatych, a uszczelniając je działają przeciwobrzękowo. Hamując wydzielanie mediatorów stanów zapalnych wykazują aktywność przeciwzapalną. Warto wiedzieć, że herbata zawiera także witaminę A, C, niacynę, witaminy z grupy B i sole mineralne (witamina C jest obecna w herbatach zielonych i w bardzo niewielkiej ilości w herbatach czerwonych ? nie zawierają jej herbaty czarne). Wszystkie te własności sprawiają, że ekstrakty otrzymywane z herbaty są obecnie częstym składnikiem wielu produktów kosmetycznych, zarówno w preparatach typu anti-age i w kosmetykach do pielęgnacji cery naczyniowej, jak i w wielu innych typach produktów.

HLB

Stała równowagi hydrofilowo-lipofilowej (hydrophilic lipophilic balance) określająca stopień polarności substancji powierzchniowo czynnych. Przedstawia, jaki udział stanowi w molekule substancji powierzchniowo czynnej część hydrofilowa. Wyrażana jest liczbami w skali od 0 do 20, gdzie HLB substancji nie zawierających w cząstce ugrupowań hydrofilowych wynosi 0.

Wartość HLB rośnie wraz ze wzrostem udziału części hydrofilowej w cząsteczce środka powierzchniowo czynnego. Substancje o dużej polarności charakteryzują się wysokim HLB – wartość HLB solubilizatorów jest często bliska 20. HLB składników o niskiej polarności, stosowanych jako emulgatory typu W/O wynosi często poniżej 4.

Wartości HLB poszczególnych substancji powierzchniowo czynnych zawartych w układzie są addytywne. Oznaca to, że np. w celu wyznaczenia HLB mieszaniny emulgatorów składającej się z 20% składnika, którego wartość HLB wynosi 6 i 80% substancji o HLB 9 należy wykonać poniższe obliczenia: HLB= 6*0.2 + 9*0.8= 1.2 + 7.2 = 8.4 Znajomość stałej HLB ułatwia odpowiedni dobór emulgatora.

Udostępnij:

Share on facebook
Facebook
Share on twitter
Twitter
Share on pinterest
Pinterest
Share on linkedin
LinkedIn

AKTUALNOŚCI

WIADOMOŚCI BRANŻOWE

Katarzyna Major

Katarzyna Major

– Starszy Specjalista ds. Legislacyjnych, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Stypendystka Uniwersytetu w Kassel (Niemcy). Ukończyła podyplomowe studia z zakresu ochrony danych osobowych i informacji niejawnych. Doświadczenia zawodowe zdobywała pracując m.in. w wydawnictwie AGORA S.A. oraz w Ministerstwie Skarbu Państwa. Od 2012 r. pracownik Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego.

agnieszkasobkowiak

Agnieszka Sobkowiak

– Kierownik Komunikacji & PR, absolwentka Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania UMK w Toruniu, podyplomowych studiów Polskiego i Europejskiego Prawa Spółek w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie oraz London School of Public Relations. Wieloletnia dyrektor ds. PR w Grupie TZMO SA oraz konsultant z zakresu PR. W Polskim Stowarzyszeniu Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego od roku 2015.

Agata Jurek-Iwińska

Agata Jurek-Iwińska

– Specjalista do spraw Technicznych i Legislacyjnych Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego w obszarze środków biobójczych, aerozoli i kosmetyków. Absolwentka Wydziału Biotechnologii i Nauk o Żywności Politechniki Łódzkiej oraz Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej (specjalność: Technologia Związków Biologicznie Czynnych i Kosmetyków), związana z obszarem produktów biobójczych i kosmetyków.

Od 2011 r. współpracuje z Wyższą Szkołą Zawodową Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia poprzez prowadzenie zajęć laboratoryjnych w zakresie z chemii kosmetycznej. W latach 2014 – 2016 – pracownik merytoryczny w Wydziale Rejestracji Produktów Biobójczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.

beata kowalczyk

Beata Kowalczyk

– Kierownik do spraw Technicznych i Legislacyjnych, ekspert Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego w obszarze kosmetyków i aerozoli. Absolwentka Wydziału Chemii Akademii Podlaskiej, związana przez wiele lat z branżą chemiczną i medyczną. W latach 2009 – 2015 starszy specjalista w Wydziale Chemii i Farmacji, Departamentu Innowacji i Przemysłu Ministerstwa Gospodarki. Członek Korpusu Prezydencji Polskiej w Unii Europejskiej.

W latach 2010 – 2013 członek delegacji polskiej w pracach na forum ONZ nad Konwencją Minamata w sprawie rtęci. Przedstawiciel Polski w Komitecie ds. REACH, Stałym Komitecie ds. kosmetyków oraz Grupie roboczej ds. międzynarodowych aspektów środowiskowych (substancje niebezpieczne).

Katarzyna Żandarska

Katarzyna Żandarska

– Kierownik do spraw Technicznych i Legislacyjnych, ekspert Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego w obszarze środków czystości i biocydów. Absolwentka Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej. Odpowiedzialna za prowadzenie Grupy Roboczej ds. Detergentów w Stowarzyszeniu i za współpracę z A.I.S.E.

Zajmuje się regulacjami dotyczącymi chemikaliów oraz ich praktycznymi implikacjami dla przemysłu, prowadzi doradztwo dla firm w tej kwestii. Zaangażowana w prowadzenie dobrowolnych inicjatyw przemysłu detergentowego, projektów paneuropejskich takich jak:

  • Przyjazna Czystość,
  • Charter 2010,
  • Pierz Mądrze. Mniej znaczy więcej!,
  • Trzymaj kapsułki poza zasięgiem dzieci (Keep Caps from Kids)

oraz w projekt Stowarzyszenia realizowany we współpracy z Biurem ds. Substancji Chemicznych – Czysty i Bezpieczny Dom, dotyczący wczesnoszkolnej edukacji dzieci na temat bezpiecznego stosowania środków czystości i zachowań proekologicznych w domu.

anna_oborska

dr inż. n. chem. Anna Oborska

– Dyrektor Generalny, Wiceprezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego. Odpowiedzialna za budowanie strategii i rozwój Stowarzyszenia, które od 1992 roku zrzesza przedsiębiorców branży kosmetycznej i detergentowej, dostawców surowców i dystrybutorów. Członek Zarządu Cosmetics Europe, członek Zarządu Międzynarodowego Stowarzyszenia Producentów Mydeł, Detergentów i Środków Czystości ( A.I.S.E.). W latach 2013 – 2015 arbiter Komisji Etyki Reklamy, w latach 2015-2017 członek Zarządu Rady Reklamy. Reprezentant Stowarzyszenia w Europejskiej Federacji Aerozolowej (FEA).

Reprezentowała polski przemysł kosmetyczny w Grupie Roboczej ds. Kosmetyków przy Komisji Europejskiej, prezentując stanowiska i uwagi branży. Była ekspertem działających w Komisji Europejskiej grup roboczych ds. Oceny Bezpieczeństwa Kosmetyków i ds. Deklaracji Marketingowych. W roku 2016 ukończyła trzyletni kurs dotyczący oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych, organizowany przez niemieckie IKW/DGK. Reprezentuje branżę kosmetyczną i detergentową w relacjach z przedstawicielami administracji rządowej.

W roku 2021 została powołana do pełnienia funkcji przewodniczącej Komitetu Technicznego nr 335 PKN.

Z wykształcenia chemik – kosmetolog. Pracę doktorską dotyczącą transportu przeznaskórkowego składników czynnych zawartych w kosmetykach obroniła w 2003 roku. Wieloletni wykładowca akademicki z zakresu chemii kosmetycznej i farmakognozji. Jest członkiem rad programowych czasopism branżowych, autorką ponad 150 artykułów opublikowanych w kraju i za granicą oraz prelegentem na wielu konferencjach krajowych i międzynarodowych.